Школа настаўнікаў беларускай мовы і літаратуры

Упраўленне  па кіраванні адміністрацыі Партызанскага раёна г.Мінска

Мінскі   гарадскі інстытут развіцця адукацыі

Упраўленне  каардынацыі метадычнай работай

 

ЗАНЯТАК № 1

 раённай школы ўдасканалення прафесійнага майстэрства

настаўнікаў беларускай мовы і літаратуры

з першай і вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыямі 

 

 

 

 

ТЭМА: Метадалагічныя прынцыпы тэхналогіі візуалізацыі вучэбнай інфармацыі па вучэбных прадметах “Беларуская мова” і “Беларуская літаратура”.

МЭТА: стварыць умовы для арганізацыі самаадукацыйнай дзейнасці па тэме “Візуалізацыя вучэбнага матэрыялу”.

ЗАДАЧЫ:

Азнаёміцца з эфектыўным педагагічным вопытам настаўнікаў беларускай мовы і літаратуры Рэспублікі Беларусь па тэме “Тэхналогіі візуалізацыі вучэбнай інфармацыі па вучэбных прадметах “Беларуская мова” і “Беларуская літаратура”.

Сістэматызаваць веды пра прыёмы і метады візуалізацыі вучэбнай інфармацыі.

Вызначыць тыя сродкі, якія будуць выкарыстоўвацца ў адукацыйным працэсе.

Адабраць матэрыял для арганізацыі самаадукацыйнай лзейнасці. 

 

Форма правядзення: семінар “Адзін дзень для самаадукацыі” (знаёмства з эфектыўным педагагічным вопытам  па заяўленай тэме) 

Дата правядзення: 05.11.2021

Састаў удзельнікаў: настаўнікі беларускай мовы і літаратуры з першай і вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыямі 

Месца правядзення: матэрыялы будуць размешчаны на сайце ДУА “Сярэдняя школа № 10 г.Мінска” (sch10@minskedu.gov.by)  у раздзеле Настаўніцкая – Метадычная праца.

Адказны за правядзенне семінара: намеснік дырэктара па выхаваўчай рабоце  ДУА “Сярэдняя школа № 10 г.Мінска” Сіндзеева Нталля Мікалаеўна

Каардынатар: Сяргеева Антаніна Іосіфаўна, метадыст упраўлення каардынацыі метадычгай работай ДУА “Мінскі гарадскі інстытут развіцця адукацыі”, кантактны тэлефон:  +375 (29) 327-14-51

Матэрыялы для азнаямлення ў рамках арганізацыі самаадукацыйнай дзейнасці.

Матэрыял 1. Візуалізацыя  вучэбнага матэрыялу на ўроках беларускай мовы і літаратуры  (тэарэтычныя аспекты, раскрыцце праблемы)

Матэрыял 2. Выкарыстанне вэб-сэрвісаў на ўроках беларускай мовы і літаратуры як спосаб візуалізацыі інфрамацыі (азнаямленне з эфектыўным вопытам Таццяны Лісавай, настаўніка беларускай мовы і літаратуры гімнаўіі № 3 г.Бабруйска)

Матэрыял 3. Выкарыстанне  кросэнса на ўроках беларускай літаратуры як адзін са шляхоў візуалізацыі  (азнаямленне з эфектыўным вопытам Захарчук Ірыны Уладзіміраўны, настаўніка беларускай мовы і літаратуры дзяржаўнай ўстановы адукацыі “Сярэдняя школа №2 г.Слоніма”)

Маэрыял 4. Візуалізацыя для правакацыі (артыкул з “Настаўніцкай газеты” 14.04.2020 Адукацыйная прастора)

Матэрыял 5. Майстар-клас. Візуальныя сродкі навучання на ўроках беларускай літаратуры (азнаямленне з эфектыўным вопытам настаўнікаў беларускай мовы і ліаратуры ДУА “Дзіцячы сад – сярэдняя школа  № 4         г. Кобрына”)

Прыкладная тэматыка для самаадукацыйнай дзейнасці і апісання асабістага вопыту:

• выкарыстанне сродкаў і тэхнік візуалізацыі вучэбнай інфармацыі падчас рэалізацыі ўнутрыпрадметных і міжпрадметных сувязей навучэбных занятках па беларускай мове і літаратуры;
• кагнітыўная візуалізацыя вучэбнай інфармацыі (схемы, графікі, табліцы, апорныя канспекты, інтэлект-карты і інш.) як сродак павышэння выніковасці адукацыйнага працэсу па беларускай мове і літаратуры;
• візуалізацыя як адзін са сродкаў фарміравання чытацкай пiсьменнасцi вучняў на вучэбных занятках па беларускай мове і літаратуры;
• праектаванне вучэбных заняткаў па беларускай мове і літаратуры выкарыстаннем сучасных метадаў і сродкаў візуалізацыі інфармацыі.

разгарнуць » / « згарнуць

ВІЗУАЛІЗАЦЫЯ ВУЧЭБНАГА МАТЭРЫЯЛУ

НА ЎРОКАХ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ І ЛІТАРАТУРЫ

Імклівая інфарматызацыя грамадства прывяла да карэнных змен у разнастайных сферах дзейнасці чалавека, у тым ліку спрыяла фарміраванню ў прадстаўнікоў малодшага пакалення новага тыпу мыслення – кліпавага.

Так, дзеці, якія выраслі ў эпоху высокіх тэхналогій, па-іншаму глядзяць на свет. Іх успрыманне не паслядоўнае і не тэкставае. Яны бачаць малюнак у цэлым і ўспрымаюць інфармацыю па прынцыпе кліпа. Безумоўна, у адказ на выклік сучаснага інфармацыйнага свету патрабуюць актуалізацыі традыцыйныя адукацыйныя падыходы. Такім чынам, пры арганізацыі вучэбнага працэсу існуе неабходнасць візуалізацыі інфармацыі. Выкарыстанне падчас заняткаў разнастайных сродкаў і прыёмаў нагляднасці робіць урок больш эфектыўным, таму што дазваляе максімальна задзейнічаць розныя каналы ўспрымання інфармацыі вучняў. Асноўныя задачы візуалізацыі заключаюцца ў забеспячэнні вобразнага прадстаўлення інфармацыі, лагічнасці пры яе выкладанні, дэманстрацыі ўзаемасувязі паміж тэкстам і яго графічнымі адпаведнікамі. Неабходна адзначыць, што прыёмы візуалізацыі варта падбіраць з улікам канкрэтных адукацыйных (вучэбных) задач, можна выкарыстоўваць на ўсіх этапах ўрока: пры тлумачэнні новага матэрыялу, пры паўтарэнні, пры замацаванні і г.д. Існуе шырокая разнастайнасць (палітра, арсенал) традыцыйных спосабаў візуалізацыі на ўроках беларускай мовы і літаратуры: схемы, апорныя канспекты, табліцы, планы, прэзентацыі, відэаролікі і інш. Аднак сёння з развіццём камп’ютарных тэхналогій набываюць папулярнасць новыя сродкі – інфаграфіка, воблака слоў, калаж, стужка часу, кросэнс і інш.

Такім чынам, візуалізацыя – трэнд сучаснай адукацыі, які дазваляе выпрацоўваць уменне аналізу і разумення тэксту, абагульнення аб’емнай інфармацыі, спрыяе паспяховай сацыялізацыі вучняў.

Візуальная камунікацыя – гэта перадача інфармацыі з дапамогай візуальнага мовы (малюнкаў, знакаў, вобразаў, тыпаграфікі, інфаграфікі) і візуальнага ўспрымання (органаў зроку, псіхалогіі ўспрымання). Гэта перадача ідэі і інфармацыі ў форме, якая можа быць прачытана ці ўбачана. Яна ўключае ў сябе знакі, графічны дызайн, тыпаграфіку, малюнкі, ілюстрацыі і г.д.

У побытавым значэнні візуальную камунікацыю можна вызначыць як - тое, што я бачу. Аднак сёння візуальная камунікацыя надзвычай развіта і больш складанай і на ўзроўні мовы і на ўзроўні ўспрымання за кошт актыўнага развіцця візуальнага мастацтва і электронных і лічбавых тэхналогій.

Візуальныя камунікацыі ў канцы ХХ стагоддзя праніклі ва ўсе сферы культуры і замацавалі ў масавай свядомасці такія паняцці як – візуальны тэкст, візуальны мова, візуальная культура. Візуальныя камунікацыі з'яўляюцца адной з базавых складнікаў сучасных мас-медыя, якія ствараюць візуальны інтэрфейс перадачы і спажывання інфармацыі. У той жа час яны здольныя перавесці любую інфармацыю на візуальную мову (напрыклад, фота з месца падзей, тэлевізійная карцінка ў рэжыме рэальнага часу і г.д.).

З'яўленне ў жыцці людзей інтэрнэту і розных мабільных гаджэтаў кардынальна змяніла працэс ўспрымання дадзеных. Павялічылася частата звароту да інфармацыйных рэсурсаў, а колькасць інфармацыі, якая паступае да аўдыторыі, расце з кожным днём. Мозг чалавека вымушаны вылучаць сярод інфармацыйнага патоку найбольш значныя матэрыялы для ўспрымання. Ва ўмовах інфармацыйнай перанасычанасці з'явілася неабходнасць хутка і коратка ўспрымаць інфармацыю з вялікага масіва дадзеных.

Асноўнай мэтай візуалізацыі інфармацыі з'яўляецца выкарыстанне глядзельнага ўспрымання чалавекам інфармацыі для ўзмацнення яго пазнавальных здольнасцяў.

Сеткавыя сродкі візуалізацыі, якія адносяцца да сэрвісаў Вэб 2.0, дазваляюць арганізаваць сумесную дзейнасць у Інтэрнэце над пабудовай розных карт і схем. Такая сумесная дзейнасць дазваляе развіваць крытычнае мысленне, крэатыўнасць, талерантнасць. Навучэнцы дэманструюць мысленне высокага ўзроўню, якое патрабуе ад чалавека ўмення вызначаць прыярытэты, наяўнасць культуры працы з інфармацыяй, прыняцце індывідуальнай адказнасці, ацэнкі разумовых працэсы.

Прыёмы візуалізацыі дапамагаюць падтрымаць пазнавальную дзейнасць, убачыць раней схаваны сэнс, змяніць перспектыву бачання і знайсці новую кропку гледжання, запомніць інфармацыю, убачыць і ўсталяваць новыя сувязі паміж падзеямі і аб'ектамі. Іх выкарыстанне дапамагае развіваць мысленне высокага ўзроўню, вырашаць задачы класіфікацыі, параўнанне, аналіз, сінтэз, ацэнкі, рэфлексія.

Дыдактычна выверанае выкарыстанне навочных вобразаў у навучанні можа ператварыць нагляднасць з дапаможнага, ілюструючага сродка, у вядучы, прадуктыўны метадычны сродак, яки спрыяе фарміраванню інфармацыйнай культуры ввучняў. Метадычна правільны падыход да візуалізацыі забяспечвае і падтрымлівае пераход вучня на больш высокі узроўвень пазнавальнай дзейнасці, стымулюе крэатыўны падыход.

Да найбольш распаўсюджаных тэхнік візуалізацыі, якія выкарыстоўваюцца ў адукацыйным працэсе вылучаюцца наступныя:

1. Таймлайны(ад англ " timeline " – "лінія часу") – гэта часовая шкала, прамой адрэзак, на які ў храналагічнай паслядоўнасці наносяцца падзеі. Лініі або стужкі часу выкарыстоўваюцца пры працы з біяграфіямі або творчасцю пісьменніка, а таксама для фарміравання ў вучняў сістэмнага погляду на гістарычныя працэсы. Іншая сфера выкарыстання таймлайну – кіраванне праектамі. Таймлайн ў праектнай дзейнасці дапамагае ўдзельнікам адзначаць і бачыць этапы рэалізацыі праекта, тэрміны яго заканчэння.
2. Інтэлект-карта(ментальная карта, карта памяці, дыяграма сувязяў, карта думак, асацыятыўная карта, карта розуму) – гэта графічны спосаб прадставіць ідэі, канцэпцыі, інфармацыю ў выглядзе карты, якая складаецца з ключавых і другасных тэм. Гэта значыць, гэта інструмент для структуравання ідэй, планаванне свайго часу, запамінанне вялікіх аб'ёмаў інфармацыі, правядзенне мазгавых штурмаў.
3. Скрайбінг(ад англійскага " scribe " – накідваць эскізы або малюнкі) – гэта візуалізацыя інфармацыі пры дапамозе графічных знакаў, проста і зразумела якія адлюстроўваюць яе змест і ўнутраныя сувязі. Тэхніка скрайбінга была вынайдзена брытанскім мастаком Эндру Паркам. Выступ у тэхніцы скрайбінга – гэта перш за ўсё мастацтва суправаджэння прамаўляючай прамовы "на ляту" малюнкамі фламастэрам на белай дошцы (або лісце паперы). Як правіла, ілюструюцца ключавыя моманты аповяду і ўзаемасувязі паміж імі. Стварэнне яркіх вобразаў выклікае ў слухача візуальныя асацыяцыі з вымаўляцца прамовай, што забяспечвае высокі працэнт засваення інфармацыі.
4. Інфаграфіка– гэта графічны спосаб падачы інфармацыі, даных і ведаў. Асноўныя прынцыпы Інфаграфіка з'яўляецца змястоўнасць, сэнс, лёгкасць успрымання і алегарычнасць. Для стварэння інфаграфікі могуць выкарыстоўвацца табліцы, дыяграмы, графічныя элементы і г.д.

разгарнуць » / « згарнуць

Выкарыстанне вэб-сэрвісаў на ўроках беларускай мовы і літаратуры як спосаб візуалізацыі інфрамацыі

 

Таццяна ЛІСАВА, настаўнік беларускай мовы і літаратуры гімназіі № 3 г. Бабруйска

 

Роля настаўніка ў сучасным грамадстве змянілася: сёння зусім няпроста авалодаць увагай вучняў, для якіх часта не існуе аўтарытэтаў і якія ўпэўнены, што ўсё, што ім трэба, можна знайсці ў сетцы Інтэрнэт. І разам з тым дзеці, ды часта і самі дарослыя, могуць “патануць” у віры гэтай інфармацыі. Важна, што змяніўся і запыт грамадства, якому сёння патрэбны добра дасведчаны ў сваёй справе, з крытычным мысленнем, крэатыўны прафесіянал, здольны працаваць у камандзе, генерыраваць уласныя ідэі і развіваць іншыя, перапрацоўваць вялікія масівы інфармацыі і выдаваць новы прадукт, ацэньваць яго эфектыўнасць і канкурэнтназдольнасць. Адсюль відавочна, што неабходна мяняць падыходы да навучання, будаваць іншую мадэль узаемадзеяння з вучнямі на ўроках і ў пазакласнай дзейнасці. Менавіта гэтаму і спрыяюць інфармацыйныя тэхналогіі, у прыватнасці сэрвісы Web 2.0.

Web 2.0 – гэта платформа сацыяльных сэрвісаў, якая дазваляе шырокаму колу карыстальнікаў сеткі Інтэрнэт быць не толькі атрымальнікамі інфармацыі, але, што асабліва важна, яе стваральнікамі і суаўтарамі. Слова “сацыяльны” (сайт або сэрвіс) з’яўляецца ключавым і ўяўляе сабой адметную характарыстыку. Рэсурсы Web 2.0 ствараюцца людзьмі, для людзей і стымулююць сінхронныя і асінхронныя зносіны ў сетцы. Асноўнымі перавагамі Web 2.0 з’яўляюцца эфектыўнасць сэрвісаў і прастата прымянення. Выкарыстоўваючы шаблоны і абалонкі сэрвісаў, настаўнікі і навучэнцы могуць ствараць тэматычныя форумы, блогі, запісваць аўдыё- і відэаматэрыялы і размяшчаць іх у інтэрнэце для ўсеагульнага або абмежаванага доступу.

На ўроках беларускай мовы і літаратуры, у пазакласнай рабоце, пры падрыхтоўцы да алімпіяд па прадмеце актыўна выкарыстоўваю сэрвісы Google. Па-першае, для сумеснай работы з дакументамі (напрыклад, Google Docs, прэзентацыі, табліцы). На вучэбных занятках або пры падрыхтоўцы да іх вучні робяць сумесныя прэзентацыі, разам працуюць з дакументамі ў адпаведнасці з мэтамі і задачамі ўрока. Спачатку яны карыстаюцца пералікам крыніц, падабраных настаўнікам, пакуль не будуць сфарміраваны патрэбныя кампетэнцыі ў адборы і пошуку матэрыялу. Пасля крыніцы (слоўнікі, адпаведныя сайты і пад.) яны знаходзяць самі. Тое ж самае можна сказаць і пра план, структуру любой работы, над якім яны працуюць. Гэтаму неабходна вучыць. І кожны ўрок павінен стаць такой прасторай, дзе навучэнцы могуць не толькі засвойваць змест прадмета, але і развіваць здольнасці самастойна працаваць і ствараць веды. Так настаўнік выступае на занятках больш як каардынатар, паступова дэлегуючы свае паўнамоцтвы навучэнцам, тым самым фарміруе ў іх крытычнае і крэатыўнае мысленне, уменне кіраваць сабой і ўзаемадзейнічаць з іншымі. Важна і тое, што апублікаваныя файлы можна зрабіць даступнымі ўсім карыстальнікам, а можна пакінуць іх для свайго асабістага карыстання.

Па-другое, выкарыстоўваючы Google-формы, можна правесці апытванне навучэнцаў на любым этапе вучэбных заняткаў: для высвятлення запытаў на пачатку ўрока, уводны кантроль, рэфлексія напрыканцы і пад. Такім чынам добра наладжваецца зваротная сувязь з вучнямі, адсочваецца іх паспяховасць. Актуальна, што сэрвіс дае магчымасць паказаць вынікі класу, візуалізаваць іх у форме табліц, дыяграм. Гэта дапамагае зрабіць узаемадзеянне ў класе, групе вельмі эфектыўным.

Па-трэцяе, самым цікавым інструментам Google Apps, на маю думку, з’яўляецца інструмент Google-клас. “Клас” (classroom), як і Gmail, “Дыск” і “Дакументы”, уваходзіць у пакет бясплатных сэрвісаў Google Apps for Education. У “Класе” я арганізавала навучальны курс для вучняў сярэдняга звяна і старшакласнікаў для іх падрыхтоўкі да прадметнай алімпіяды. Заданні і тэарэтычны матэрыял пры гэтым аўтаматычна сістэматызуюцца ў структуру папак і дакументаў на “Дыску”. Усе віды дакументаў (прэзентацыі, Google-формы, табліцы і пад.) уключаюцца ў “Курс”, які можа пры маім жаданні выкладацца не толькі мной, але і маімі калегамі (выкладчыкаў, як і навучэнцаў, можа быць колькі заўгодна). На старонцы заданняў відаць, што задаў выкладчык. Вучні проста выбіраюць заданне, каб прыступіць да яго выканання. Інфармацыя аб здадзеных працах абнаўляецца ў рэжыме рэальнага часу, і выкладчык можа аператыўна праверыць работы, ацаніць іх і пракаментаваць.

Зручнай і эфектыўнай тэхнікай візуалізацыі мыслення ў навучанні з’яўляецца майндмэппінг (mindmapping, ментальныя карты). Яе можна ўжываць для стварэння новых ідэй, фіксацыі ідэй, аналізу і парадкавання інфармацыі, прыняцця рашэнняў і шмат чаго яшчэ. Гэта не вельмі традыцыйны, але вельмі натуральны спосаб арганізацыі мыслення, які мае некалькі бясспрэчных пераваг перад звычайнымі спосабамі запісу. Добрай альтэрнатывай сёння стаў запіс карты сродкамі Web-сэрвісаў https://www.mindmeister.com/, а таксама https://www.xmind.net/. На ўроках мовы такія карты найбольш мэтазгодна выкарыстоўваць пры падагульненні матэрыялу (напрыклад, карты па тэме “Дзеяслоў як часціна мовы” мае вучні ўжо склалі ў VII класе), а на літаратуры дапамагаюць настаўніку арганізаваць работу не толькі па аглядавых тэмах, вывучэнні біяграфіі і творчасці  пісьменніка, але і для арганізацыі сэнсавага чытання. Пры гэтым зазначым, што карта, намаляваная ад рукі, можа быць створана толькі адным вучнем, а з картай, якую вучні робяць, выкарыстоўваючы інструменты сэрвісаў Web 2.0, можна працаваць у пары, групай. Гэта зноў жа такі прымушае вучняў працаваць камандай, браць адказнасць не толькі за сваё навучанне, але і за работу сваёй групы.

Ментальная карта па тэме “Дзеяслоў”

Для сумеснай працы з навучэнцамі паспяхова можа выкарыстоўвацца сэрвіс Padlet (https://padlet.com/) – гэта анлайн-дошка, якая дае магчымасць візуалізаваць інфармацыю, працуючы ў групах, нават знаходзячыся на адлегласці адзін ад аднаго, але пад кантролем каардынатара, які дыстанцыйна дапамагае аформіць дадзены паток інфармацыі. Адміністратар (не абавязкова выкладчык) атрымлівае абвесткі пра змены на дошцы. Пасля таго, як патрэбная інфармацыя сабрана, вучні сумесна з каардынатарам прыступаюць да сістэматызацыі інфармацыі і складання адзінага праекта. З Padlet добра рабіць віртуальную выставу па творчасці пісьменніка, плакат па пэўнай тэматыцы; арганізаваць збор ідэй, прыкладаў па тэме; паказаць вынікі інфармацыйнага пошуку па тэме, праблеме; арганізаваць рэфлексію. Пры рэгістрацыі ў анлайн-сэрвісе Padlet можна дадаць менавіта тую колькасць удзельнікаў, якая будзе ўдзельнічаць у стварэнні праекта. Калі дошка гатовая, то можна ёй падзяліцца ёй у сацсетках, размясціць у Google-клас, убудаваць яе ў сайт, экспартаваць у розных фарматах, раздрукаваць, і нават стварыць QR-код. Выкарыстоўваць анлайн-дошку можна бясплатна. Вельмі даступны інструмент у працы над праектамі.

Воблака слоў – гэта яшчэ адзін са спосабаў візуалізацыі інфармацыі, які паспяхова можна выкарыстоўваць у вучэбнай працы для аналізу тэксту (вылучэнне ключавых слоў, параўнанне тэкстаў з дапамогай аблокаў слоў), угадвання апавядання, верша па воблаку слоў, прадстаўленне зваротнай сувязі (ключавыя словы урока, праекта), мазгавы штурм, праца з тэкстам (пасля чытання тэксту кожны навучэнец фіксуе асноўную ідэю аповеду. Усе ідэі прадстаўляюцца ў выглядзе воблака тэксту). Сэрвісаў для стварэння воблака слоў шмат, вось некаторыя з іх: https://worditout.com/word-cloud/create, https://wordart.com/, Wordle.net.

“Воблака” слоў на ўроку – візуалізацыя інфармацыі

Сэрвісы Web 2.0 прапануюць інструменты для стварэння інтэрактыўных практыкаванняў (крыжаванак, гульняў, пазлаў, віктарын, і інш.). Існуе шмат генератараў крыжаванак, маім любімым сэрвісам стаў канструктар http://cross.highcat.org/ru_RU/#. Вельмі часта раблю крыжаванкі для ўрокаў літаратуры, для пазакласных мерапрыемстваў для вучняў V–IX класаў і па канкрэтных творах, і па тэорыі літаратуры. Выкарыстанне такіх практыкаванняў на вучэбных занятках дазваляе актывізаваць разумовыя здольнасці навучэнцаў, павысіць інтарэс і матывацыю да прадмета.

LearningApps (https://learningapps.org/) – гэта яшчэ адзін з вэб-сэрвісаў для настаўніка, пры дапамозе якога можна ствараць разнастайныя інтэрактыўныя практыкаванні для навучання. Трэба адзначыць, што сэрвіс бясплатны, інтэрфейс англамоўны, рэгістрацыі не патрабуецца, калі вы “спажываеце прадукт”. Калі ж вы жадаеце зрабіць свае практыкаванні для вучняў, то неабходна зарэгістравацца, тады ў вас з’явіцца магчымасць мець свае дадаткі, папкі, можна нават арганізаваць работу з Класам. Дарэчы, на LearningApps некаторыя практыкаванні можна раздрукоўваць, усе неабходныя інструкцыі і дэмаверсіі прыведзены для кожнага з практыкаванняў. Я да ўрокаў сама раблю трэнажоры па арфаграфіі, марфалогіі, а таксама выкарыстоўваю напрацоўкі маіх калег (напрыклад, Алены Мігаль). Варта зазначыць, што працаваць з гэтым сэрвісам магчыма толькі пры наяўнасці інтэрнэта.

Рlickers (https://get.plickers.com). Калі вельмі хочацца выкарыстаць віктарыны ў вучэбнай рабоце, але ў вучняў няма смартфонаў або ў школе няма Wi-Fi, тады рэкамендую Plickers. З яго дапамогай настаўнік у рэжыме рэальнага часу атрымлівае зваротную сувязь аб выніках навучэнцаў. Для таго каб выкарыстаць гэты сэрвіс у вучэбнай працы, дастаткова, каб толькі ў настаўніка быў смартфон з падключэннем да інтэрнэту! Вучні выкарыстоўваюць спецыяльныя карткі, па якіх настаўнік смартфонам счытвае іх адказы, а сістэма аўтаматычна вызначыць, хто адказаў дакладна, а хто не. Дзеці вельмі любяць працу з Plickers, асабліва ў сярэднім звяне.

Падсумоўваючы, трэба зазначыць, што выкарыстанне вэб-сэрвісаў на ўроках роднай мовы і літаратуры дапамагае вырашыць такія задачы, як фарміраванне ўстойлівай матывацыі да прадметаў, крытычнага мыслення і крэатыўнасці навучэнцаў; павышэнне інтэнсіўнасці і забеспячэнне гібкасці навучальнага працэсу; развіццё навыкаў самастойнай працы, навыкаў каманднай працы.

 

разгарнуць » / « згарнуць

ВЫКАРЫСТАННЕ КРОСЭНСА НА ЎРОКАХ БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ ЯК АДЗІН СА ШЛЯХОЎ РАЗВІЦЦЯ МАЎЛЕННЯ ВУЧНЯЎ

Захарчук Ірына Уладзіміраўна,

настаўнік беларускай мовы і літаратуры

Дзяржаўнай ўстановы адукацыі “Сярэдняя школа №2 г.Слоніма”

 

Развіццё вуснай і пісьмовай мовы школьнікаў – адно з цэласных напрамкаў у методыцы выкладання літаратуры. Узбагачэнне слоўнікавага запасу вучняў на матэрыяле мастацкіх твораў, навучанне ўнармаванай мове і развіццё яе выразнасці – такія асноўныя задачы, якія вырашаюцца ў практычнай працы славеснікаў і тэарэтычных даследаваннях метадыстаў.

У працы па развіцці маўлення вучняў у сувязі з вывучэннем літаратуры неабходна спалучаць тры падыходы:

псіхалінгвістычны, які базуецца на тэорыі маўленчай дзейнасці;

лінгвадыдактычны, які даследуе заканамернасці навучання роднай і замежнай мовам;

методыка-літаратурны, які ўлічвае магчымасці мастацкай літаратуры, літаратуразнаўства, крытыкі і тэорыі прамоўніцкага мастацтва.

Дасягненню найбольшай эфектыўнасці работы па развіцці маўлення школьнікаў спрыяе ажыццяўленне яе ва ўмовах камунікатыўнай дзейнасці, таму ў тэорыю і практыку маўленчага развіцця ўвайшоў псіхалінгвістычны тэрмін “маўленчая дзейнасць”, які азначае сістэму маўленчых дзеянняў, якія характарызуюцца адзінствам зносін і мыслення і якія абапіраюцца на мадэль стварэння маўленчага выказвання, якое прадстаўляе сабой індывідуальную гаворку чалавека.

Распрацаваная псіхалінгвістамі мадэль спараджэння маўленчых выказванняў уключае ў сябе наступныя этапы:

• матывацыя выказвання;
• задума;
• ажыццяўленне задумы (рэалізацыя плана);
• супастаўленне рэалізацыі задумы з самой задумай.

Ажыццяўляючы маўленчае развіццё школьнікаў на занятках па літаратуры, настаўніку варта абапірацца на веданне асаблівасцяў камунікатыўнай дзейнасці, так як засваенне мовы і гаворкі найбольш эфектыўна адбываецца ў працэсе зносін. Дзейнасць зносін патрабуе такога кантакту з іншымі людзьмі, пры якім суб’ект бачыць у іх сабе роўных і разлічвае на зваротную сувязь, на абмен інфармацыяй. Зносіны разглядаюцца як дзейнасць практычная, няхай гэта будуць зносіны фізічнага, псіхічнага, матэрыяльнага ці духоўнага ўзроўню. Маўленчыя зносіны ёсць адзін з відаў камунікатыўнай дзейнасці.

Са шматлікіх прыёмаў развіцця звязнага маўлення хочацца выдзеліць кросэнс. Хто хоць раз выкарыстоўваў у сваёй педагагічнай практыцы кросэнс, наўрад ці зможа адказацца ад яго прымянення.

Кросэнс – асацыятыўная галаваломка новага пакалення, азначае “перасячэнне сэнсаў”. Ён складаецца з дзевяці малюнкаў, замкнёных у стандартнае поле, як для гульні ў “крыжыкі-нулікі”. Ідэя кросэнса належыць пісьменніку, педагогу і матэматыку Сяргею Федзіну і доктару педагагічных навук, філосафу і мастаку Уладзіміру Бусленка. Кросэнс трывала ўвайшоў у адукацыйны працэс, дзякуючы займальнай форме і глыбокаму зместу.

Пры складанні кросэнса трэба выбраць тэматыку, 9 элементаў (вобразаў) па тэме, а таксама знайсці сувязі паміж элементамі і паслядоўнасць па тыпу сувязі. Потым падабраць малюнкі, што ілюструюць выбраныя элементы (вобразы) і замяніць адны – другімі. Плюсамі кросэнса як сродка развіцця лагічнага і творчага мыслення вучняў з’яўляецца тое, што кросэнс дазваляе хутка і вобразна разгледзець вялікія па памеры тэмы, спрыяе фарміраванню метапрадметных кампетэнцый, адказвае выклікам часу і сучасным патрабаванням да навучальнага працэсу, выклікае інтарэс у вучняў.

Алгарытм складання кросэнса:

1) вызначыць тэматыку, агульную ідэю;

2) знайсці і падабраць малюнкі, якія ілюструюць элементы;

3) вылучыць 9 элементаў-малюнкаў, якія маюць дачыненне да раскрыцця ідэі, тэмы;

4) знайсці сувязь паміж элементамі, вызначыць паслядоўнасць;

5) сканцэнтраваць сэнс у адным элеменце (5-ы квадрат);

6) вылучыць адметныя рысы, асаблівасці кожнага элемента.

Разгледзім адзін са спосабаў прачытання кросэнса: зверху ўніз і злева направа, далей рухацца толькі наперад і заканчваць на цэнтральным 5 квадраце, такім чынам атрымліваецца ланцужок, загорнуты “слімаком”. Пачаць можна як з першай, так і з любой вядомай выявы. Цэнтральным з’яўляецца квадрат з нумарам 5, ён можа быць звязаны па сэнсе з усімі малюнкамі ў кросэнсе. Звычайна трэба ўсталяваць сувязі па перыметры паміж квадратамі 1-2, 2-3, 3-6, 6-9, 9-8, 8-7, 7-4, 4-1, а таксама па цэнтральным крыжы паміж квадратамі 2-5, 6-5, 8-5 і 4-5.

 

Асноўны сэнс кросэнса – гэта нейкая загадка, рэбус, галаваломка, заданне, якое прызначана для пэўнай аўдыторыі. Менавіта ў гэтай якасці яно нам цікавае як педагогам.

Прымяненне кросэнса на ўроку разнастайнае: выдатна выступае як форма нетрадыцыйнай праверкі ведаў па прадмеце; можна выкарыстоўваць пры фармулёўцы тэмы і мэты ўрока; вызначэння тэмы ўрока, пры вывучэнні новага матэрыялу, у якасці пастаноўкі праблемнай сітуацыі, пры замацаванні і абагульненні вывучанага матэрыялу; пры падвядзенні вынікаў работы на ўроку, можна прапанаваць як рэфлексію, а таксама ў якасці творчага дамашняга задання (на выбар вучняў). Кросэнс – гэта добры спосаб паглыбіць разуменне ўжо вывучанага школьнага паняцця (з’явы, тэмы); гэта магчымасць паказаць неардынарнае практычнае прымяненне ведаў і сувязь вывучанага з жыццём; гэта магчымасць усталяваць метапрадметныя сувязі з іншымі дысцыплінамі.

Разглядзім стварэнне маўленчых сітуацый, якія стымулююць развіццё гаворкі школьнікаў на дзейнаснай аснове, на прыкладзе прымянення кросэнса пры правядзенні ўрока беларускай літаратуры ў 8 класе па тэме “Максім Багдановіч “Раманс”.

Падрыхтоўчы этап да ўрока. Падбіраем малюнкі і фота, размяшчаем іх адпаведна ў 9 квадратаў (нумарацыя паказвае, як павінен ісці аповед).

1. Выява шыльды магазіна “Мілавіца” (першы квадрат)
2. Зорнае неба і на ім зорка Венера (другі квадрат)
3. Багіня Венера (трэці квадрат)
4. Сімвалічная выява кахання “Сардэчкі” (шосты квадрат)
5. Ганна Какуева (партрэт)
6. Раманс (рэбус)
7. Валерый Дайнека (выканаўца раманса “Зорка Венера”)
8. Візітоўка ўрока (нейкая сімвалічная выява)
9. М. Багдановіч “Раманс” (пяты квадрат)

Парады для настаўніка. Калі мы хочам пачуць звязны адказ, то павінны гэта вучням сказаць. Таксама варта агучыць крытэрыі ацэнкі: адказ павінен быць лагічным, правільным, паслядоўным, без маўленчых памылак; адзін разгаданы квадрат – адзін бал; творчае заданне – два балы, максімальна магчымы бал – 10.

Прыкладны адказ вучняў (Што хочам пачуць у адказе вучняў)

1. Мілавіца – сетка магазінаў, дзе прадаецца бялізна. Распрацоўшчыкі брэнда “Мілавіца” паведамляюць шаноўнай публіцы наступнае: “З даўніх часоў ранішняя зорка Венера з’яўлялася для людзей сімвалам любові і прыгажосці. Старажытныя славяне называлі гэтую зорку Мілавіца”, таму выява наступнага квадрата – зорнае неба і зорка Венера.
2. З даўніх часоў ранішняя зорка Венера з’яўлялася для людзей сімвалам любові і прыгажосці. А старажытныя славяне называлі гэтую зорку Мілавіца. Знайсці яе на небе вельмі лёгка. Кожнаму здаралася заўважаць, як іншы раз вечарам на зусім яшчэ светлым небе загараецца вячэрняя зорка. Па меры таго, як згасае зара, Венера становіцца ўсё ярчэйшай і ярчэйшай, а калі зусім сцямнее і з’явіцца шмат зорак, яна рэзка вылучаецца сярод іх. Бывае час, калі яе можна бачыць уранні, перад світаннем, у ролі ранішняй зоркі. Ужо зусім развіднее, даўно знікнуць усе зоркі, а прыгажуня Венера ўсё свеціць і свеціць на яркім фоне ранішняй зары. Людзі ведалі Венеру са спрадвечных часоў. З ёй было звязана мноства легендаў і павер’яў. У старажытнасці думалі, што гэта два розныя свяцілы: адно з’яўляецца ўвечары, другое – уранні. Потым здагадаліся, што гэта адно і тое ж свяціла, прыгажуня неба, вячэрняя і ранішняя зорка – Венера. Венера (Мілавіца) – сімвал вясны, кахання, прыгажосці.
3. Венера – багіня кахання, вясны і ўрадлівасці. Чароўная, цудоўная, вечна юная Венера (на латыні Venus) у пачатку станаўлення рымскага пантэона лічылася багіняй вясны, жыватворчага пачатку вясновага, калі ў прыродзе ўсё ажывае, пачынае расці зноў, багіня пышнага вясновага квітнеючага саду. Ужо пасля яе сталі параўноўваць з грэчаскай Афрадытай. Так, паступова, Венера набыла многія якасці і атрыбуты, уласцівыя Венеры, і стала звыклай для нас багіняй кахання і прыгажосці. Таксама рымскі народ лічыць Венеру сваёй прамаці. З самых вядомых архітэктурных шэдэўраў рымскай эпохі ў гонар Венеры – Sicilian храм. Яе вечныя спадарожнікі і сімвалы – заяц і голуб, раслінны свет аддаў у распараджэнне Венеры ружу, мак і мірт.
4. Сімвал кахання – сэрца. (Гэта лірычная вучнёўская замалёўка пра каханне).
5. Ганна Какуева – адзінае моцнае каханне, якое ўдалося спазнаць Максіму Багдановічу, пакуль ён не згас, як свечка на ветры. Максім вучыўся ў апошніх класах гімназіі, калі пазнаёміўся з сям’ёй свайго аднакласніка Рафаіла Какуева. Ганна Какуева – стройная, з тонкім тварам, цёмнымі вачыма, прыгожымі валасамі і мілай усмешкай – зачаравала Максіма. У яго вершах і апавяданнях з’явіліся ініцыялы “А.Р.К.”, імёны “Анна”, “Ганна Рафаілаўна”, а ў яго гераінях сталі яўна прачытвацца рысы Ганны Какуевай. Ёй паэт прысвяціў цыкл “Мадонна”, паэму “Вераніка”, вершы “Учора шчасце толькі глянула нясмела...”, “Уймитесь, волнения страсти” і шмат іншых твораў. Мяркуюць, што яна натхніла яго на напісанне знакамітага раманса “Зорка Венера ўзышла над зямлёю...”. Ганна Какуева стала для паэта пятраркаўскай Лаурай.
6. РАМА + нс (міні-рэбус) Раманс. Раманс — камерны музычна-паэтычны твор для голасу з інструментальным суправаджэннем (найчасцей фартэпіянным). Тэксты раманса могуць мець лірычны, сатырычны, апавядальны характар. Шырокае распаўсюджанне раманс атрымаў у ХІХ–ХХ ст. (Бетховен, Шуберт, Шуман, Ліст, Брамс, Грыг, Глінка, Чайкоўскі, Рахманінаў і інш.). Часам рамансам называюць пявучыя інструментальныя п’есы: раманс для фартэпіяна Чайкоўскага, раманс для скрыпкі з аркестрам Бетховена.
7. Валерый Дайнека – выканаўца раманса М.Багдановіча (можна праслухаць выкананне).
8. Візітоўка ўрока (на выбар вучняў).
9. У цэнтры Максім Багдановіч (Дадатак).

Як бачым, кросэнс спрыяе развіццю лагічнага, вобразнага і асацыятыўнага мыслення, уяўлення; спрыяе праяве нестандартнага мыслення і крэатыўнасці; развівае здольнасць самавыяўлення. Пры разгадванні кросэнса развіваюцца камунікатыўныя і рэгулятыўныя ўменні; навык працы з інфармацыяй; павышаецца дапытлівасць, матывацыя да вывучэння прадмета. Нельга адмаўляць, што разам з лагічным мысленнем, развіваецца зрокавая памяць і звязнае маўленне.

 

Спіс выкарыстаных крыніц:

1. Еўрапейская культура. “Мілавіца” – Венера беларускай эканомікі. – Рэжым доступу: https://library.by/portalus/modules/beleconomics/readme.php?subaction=showfull&id=1465479672&archive=&start_from=&ucat=&. – Дата доступу: 26.03.2019.
2. Кроссенс технологии на уроках в начальной школе (мастер-класс) – Рэжым доступу: https://videouroki.net/razrabotki/krossens-tekhnologii-na-urokakh-v-nachalnoy-shkole-master-klass.html. – Дата доступу: 20.03.2019.

 

ДАДАТАК

разгарнуць » / « згарнуць

Візуалізацыя для правакацыі

14.04.2020 10:45 Адукацыйная прастора

Настаўніца беларускай мовы і літаратуры,  мастацтва (сусветнай і айчыннай мастацкай культуры) Падольскага дзіцячага сада — сярэдняй школы Астравецкага раёна Тамара Качкан знаёма чытачам нашай газеты. Тамара Іосіфаўна — настаўнік-метадыст, член клуба “Крыштальны журавель”. Яе метадычная фішка — візуалізацыя вучэбнага матэрыялу. Мы друкавалі фрагменты яе ўрокаў па мастацкай культуры, дзе яна дэманстравала некаторыя свае напрацоўкі. Але сёння наша з ёй гутарка прысвечана беларускай літаратуры, якая, дзякуючы такім педагогам, як Тамара Іосіфаўна, становіцца ўсё больш папулярнай сярод дзяцей і падлеткаў. Прынамсі, падольскія школьнікі здольны не толькі прачытаць, але і ўспрыняць беларускі літаратурны твор.

Падольская сярэдняя школа родная для Тамары Качкан. У ёй яна вучылася і працуе апошнія 26 гадоў свайго жыцця. Яе пастулат “Дзе нарадзіўся, там і згадзіўся” шануе не адно пакаленне вучняў, бо Тамара Іосіфаўна заўсёды цікавая і новая для сваіх навучэнцаў. У 2014 годзе яна стала фіналісткай рэспубліканскага конкурсу прафесійнага майстэрства “Настаўнік года”, пасля ўвайшла ў клуб “Крыштальны журавель”. “Членства ў клубе матывуе шукаць, развівацца, паказваць сябе, пераймаць у іншых. Пасля сустрэч прыязджаеш настолькі акрылены, што хочацца сесці і нешта новае распрацаваць і прынесці на ўрок да сваіх вучняў”, — дзеліцца настаўніца.

Акрамя таго, Тамара Іосіфаўна ўваходзіць у асацыяцыю настаўнікаў-метадыстаў, з’яўляецца членам рэспубліканскай творчай групы настаўнікаў беларускай мовы і літаратуры “Ветразь”. Педагог стараецца не прапускаць сустрэч з аднадумцамі, таленавітымі калегамі, бо такія сустрэчы — крыніца натхнення. Як і шматлікія семінары і майстар-класы, якія яна праводзіць для педагогаў раёна, вобласці, краіны. Андрагогіка даўно стала часткай прафесійнага жыцця Тамары Іосіфаўны. Я, канечне, спытала: “Як вы ўсё паспяваеце?” Але, калі любіш тую справу, якой займаешся, час знойдзецца.“Калі працуеш з захапленнем, то не стамляешся”, — заўважыла мая суразмоўніца.

Менавіта гэтае пачуццё шэсць гадоў назад прывяло Тамару Іосіфаўну да прыёмаў візуалізацыі. “А пачалося ўсё з разумення, што на ўроках літаратуры існуюць два “або”: або ідзе працэс засваення інфармацыі пра літаратуру, або ідзе працэс спасціжэння літаратуры. Я прыхільніца другога “або”, таму пошуку эфектыўных шляхоў спасціжэння вучнямі літаратуры надаю вялікае значэнне. І ў гэтым мне вельмі дапамагаюць прыёмы візуалізацыі вучэбнага матэрыялу, бо яны станоўча ўплываюць на адносіны вучняў да беларускай літаратуры, робяць іх асэнсаванымі”, — адзначыла настаўніца.

Калі мы гаворым пра прыёмы візуалізацыі, то пачынаць трэба з размежавання паняццяў “нагляднасць” і “візуалізацыя”. Як заўважыла педагог, нагляднасць — гэта дэманстрацыя, а візуалізацыя — гэта калі вучні на аснове схемы, карты, калажу, малюнка супастаўляюць з’явы, факты, аналізуюць іх, шукаюць прычынна-выніковыя сувязі, робяць высновы. Калі літаратурныя вобразы, якія разглядаюцца, правакуюць вучняў задаваць пытанні, дыспутаваць.

“Выкарыстанне прыёмаў візуалізацыі патрабуе ад настаўніка пачуцця меры. Важна, каб гэтыя малюнкі, схемы, калажы былі складзены ўмела і прадумана і выкарыстоўваліся да месца. Перш чым уключыць у структуру ўрока той ці іншы прыём візуалізацыі, абавязкова задайце сабе пытанне: “Навошта?”. З чаго ўсё пачыналася ў мяне?

Сёння настаўнік не заўсёды можа звярнуцца да культурнай памяці вучня. І калі мы, напрыклад, чытаем верш, то многія метафары, эпітэты, параўнанні сучасным падлеткам проста незразумелыя. Ну не ведаюць нашы вучні, што такое брама. Вось я прыйшла ў 5 клас з распрацаваным урокам. Мне здавалася, што ўрок быў цудоўны, але ён не пайшоў, бо палову яго давялося патраціць на слоўнікавую работу з вучнямі. І тады я ўзяла верш і проста праілюстравала ў прэзентацыі і падрыхтавала для вучняў адпаведныя заданні. З таго часу ў мяне з’явіўся прыём “падбяры цытаты з вершаў да ілюстрацыі”. І мы зрушылі з мёртвага пункта.

Актуалізуйце веды пра Уладзіміра Караткевіча на аснове плаката.

Вобразы, эпітэты, параўнанні сталі вучням зразумелымі, пайшоў аналіз твора, пачалося захапленне творам, бо немагчыма захапляцца тым, чаго ты не разумееш. Вось яшчэ прыклад: у 5 класе вывучаюцца прыказкі, і развіваць асацыятыўнае мысленне, спрыяць запамінанню прыказак дапамагае такі прыём, як “пазнай прыказку”. На адным малюнку сані, на другім — воз — вучні па карцінках пазнаюць “Рыхтуй летам сані, а зімой калёсы”. Такія прыёмы візуалізацыі актывізуюць пазнавальную дзейнасць, дзеці ўключаюцца ў работу і робяць гэта з задавальненнем”, — расказала Тамара Іосіфаўна.

 

Работа ў гэтым кірунку набыла сістэмны характар. Цяпер настаўніца прыёмамі візуалізацыі карыстаецца ва ўсіх класах і на розных этапах урока. Напрыклад, на этапе актуалізацыі ведаў вучняў педагог часта выкарыстоўвае такі прыём, як гексы. На аснове прачытанага твора або іншага вучэбнага матэрыялу прапаноўвае скласці гексаграму. Гэта добра спрацоўвае, бо дзеці любяць галаваломкі. Паралельна з іх рашэннем яны шукаюць прычынна-выніковыя сувязі, бо ім трэба патлумачыць, чаму гэтыя шасцівугольнікі сутыкаюцца гранямі.

Актыўнаму ўключэнню падлеткаў у мэтавызначэнне садзейнічае прыём “Што б гэта значыла?”. “У старшых класах, напрыклад, вывучаецца “Сена на асфальце” Міхася Стральцова. І тут я прапаную такую ілюстрацыю: падаконнік гарадской кватэры, за акном стаяць машыны, і на гэтым падаконніку гаспадары вырошчваюць цыбулю. Што б гэта значыла? Такім чынам вучні ўключаюцца ў вызначэнне тэмы ўрока, разумеюць, што ілюстрацыя пэўным чынам указвае на вясковага чалавека ў горадзе.

 

Яшчэ прыём — дэкадзіраванне фотаздымкаў. У 10 класе мы вывучаем біяграфію Івана Мележа. Я дзялю клас на мікрагрупы, затым кожнай прапаноўваю фотаздымак. На аснове фотаздымка (яго дэкадзіравання) навучэнцам трэба паведаміць пра пэўны этап жыцця пісьменніка. Што атрымліваецца ў выніку? Вучні самі рыхтуюць біяграфію пісьменніка і расказваюць адно аднаму. Пры гэтым усё ілюстравана, цікава, эмацыянальна і эфектыўна, бо ідзе працэс пазнання”, — працягвала Тамара Іосіфаўна.

Ёсць у яе метадычнай скарбонцы такі прыём, як кросенс — асацыятыўны ланцуг, замкнёны ў поле з дзевяці квадратаў. У кожным квадраце змешчана выява. Кожная выява звязана з наступнай і папярэдняй. Дзе можна прымяніць? Напрыклад, у 11 класе пры тлумачэнні гісторыі напісання рамана  Івана Шамякіна “Сэрца на далоні”. Мэта вучняў на ўрок: да канца вучэбных заняткаў я змагу прачытаць кросенс. І каб, напрыклад, патлумачыць гісторыю напісання рамана, адзінаццацікласнікам трэба вельмі актыўна працаваць на працягу ўсяго ўрока, бо ім неабходна суаднесці ідэю рамана з часам напісання, правесці паралель паміж артыкулам ва ўкраінскай газеце 60-х гадоў, які стаў штуршком для напісання гэтага твора, і сюжэтным ядром рамана. Вучням трэба адкрыць для сябе прататыпаў герояў твора і нават праслухаць джаз, каб патлумачыць тую барацьбу, якая вялася ў час, апісаны ў творы. Такім чынам, вучні з задавальненнем уключаюцца ў самастойную пазнавальную дзейнасць, бо падлеткаў вабяць рознага кшталту галаваломкі.

Шэсць твораў беларускай літаратуры ад Тамары Качкан, якія павінен прачытаць кожны беларус. Гэта творы, якія робяць гонар нашай літаратуры.

1. “Новая Зямля” Якуба Коласа.
2. “Паўлінка” Янкі Купалы.
3. “Каласы пад сярпом тваім” Уладзіміра Караткевіча.
4. “Родныя дзеці” Ніла Гілевіча.
5. “Людзі на балоце” Івана Мележа.
6. “Сэрца на далоні” Івана Шамякіна.

Псіхолагі сцвярджаюць, што сучаснаму пакаленню Z вельмі складана мысліць лінейна (аб усім і адразу), таму пры вывучэнні аб’ёмных эпічных твораў педагог прапаноўвае вучням складаць інтэлект-карты, якія ім вельмі дапамагаюць узнавіць змест прачытаных летам твораў. Інтэлект-карты дапамагаюць згортваць інфармацыю ў пэўныя сімвалы, а потым, пры неабходнасці, разгортваць. Сімвалы нагадваюць дарожныя знакі, такія шыфры-намёкі.

Постарныя прэзентацыі — таксама адзін з любімых прыёмаў Тамары Іосіфаўны, бо ён дапамагае павысіць запамінанне інфармацыі на 10%, на 30% палепшыць разуменне тэксту і скараціць час, які траціцца на навучанне, на 50%. Адбываецца інтэнсіфікацыя навучання. Акрамя таго, постарныя прэзентацыі актывізуюць пазнавальную дзейнасць вучняў. Постарная прэзентацыя — прадстаўленне інфармацыі ў выглядзе калажу.

Інтэрактыўны плакат — яшчэ адзін прыём візуалізацыі, якім карыстаецца Тамара Іосіфаўна. Інтэрактыўны плакат — шмат фотаздымкаў ці нейкіх ілюстрацый, якія неабходна патлумачыць у кантэксце тэмы, якая вывучаецца. Каб пазбегнуць эфекту Элкі-людаедкі, якой хапала для зносін шасці слоў, Тамара Іосіфаўна вялікае значэнне надае развіццю камунікатыўных кампетэнцый вучняў. На дапамогу прыходзіць такі прыём, як “воблака слоў”. Прыём не новы, але дзейсны, бо, напрыклад, дапамагае навучэнцам правесці рэфлексію сваёй работы падчас урока.

 

Кругі Эйлера яшчэ не так адпрацаваны, як астатнія прыёмы, але занялі сваё пачэснае месца ў метадычным арсенале настаўніцы. Яны былі прывезены з апошняга пасяджэння творчай групы “Ветразь” і знайшлі прымяненне пры характарыстыцы герояў. “Напрыклад, у 7 класе праходзілі апавяданне Івана Навуменкі “Настаўнік чарчэння”. У адным крузе мы змяшчалі характарыстыкі настаўніка, у другім — яго вучня, а ў сярэдзіне (на месцы перасячэння кругоў) — тое агульнае, што звязвае настаўніка і вучня.

Дзецям прасцей працаваць, калі яны ведаюць, што рабіць. Для іх важна мець алгарытм дзеянняў і крытэрыі. Таму калі прапаную нейкі прыём візуалізацыі, то пажадана да гэтага прыёму даваць вучням НаШто БуЗУ. На працягу некалькіх гадоў выкарыстоўваю розныя прыёмы візуалізацыі і назіраю за дзейнасцю сваіх вучняў на ўроках беларускай літаратуры. Сістэмнае прымяненне такіх прыёмаў стымулюе пазнавальную дзейнасць дзяцей, робіць іх больш актыўнымі і цікаўнымі. Ад фрагментарных, павярхоўных ведаў, якія сёння называюцца кліпавым мысленнем, адбываецца пераход да глыбокага асэнсавання літаратуры. Яшчэ з 2012 года дзве мае выпускніцы сталі беларускімі філолагамі, што для вясковай школы нядрэнны паказчык”, — адзначыла Тамара Іосіфаўна.

Навучанне літаратуры павінна быць праблемным, таму настаўніца ніколі не задае вучням пытанняў, адказ на якія ляжыць на паверхні. Пытанні павінны правакаваць разважанні. “Зноў звернемся да Івана Навуменкі і яго “Настаўніка чарчэння”. Настаўнік у творы выкладае чарчэнне, а ў царскай школе — латынь, якую вельмі любіць. Дзеці, ведаючы гэта, знарок часта задаюць пытанні, як на латыні будзе тое, а як — гэта. Пакуль настаўнік з задавальненнем чытае ім Авідзія, урок заканчваецца, і на чарчэнне часу не застаецца. Тут я задаю пытанне: “Такія паводзіны настаўніка — парушэнне працоўнай дысцыпліны ці нешта іншае?”. І мы пачынаем разважаць”, — расказала Тамара Іосіфаўна.

“На што хачу звярнуць увагу: у многіх беларуская літаратура асацыіруецца з вобразамі замучанага селяніна, няшчасных людзей, як кажуць, з каўтуном і ў лапцях. Маўляў, мала пазітыву ў нашай літаратуры, ды і ўвогуле некаторыя творы састарэлі. На самай справе гэта не так. Беларускую літаратуру можна і трэба выкладаць сучасна, ды і вучэбная праграма складзена добра. Як можна не вывучаць “Сэрца на далоні” Івана Шамякіна або “Людзі на балоце” Івана Мележа?

 

Гэтыя творы насамрэч актуальныя, трэба толькі зацікавіць дзяцей, справакаваць на тое, каб яны прачыталі іх. Для правакацыі задаю ключавое пытанне. Не так даўно ў 10 класе мы вывучалі аповесць Уладзіміра Караткевіча “Дзікае паляванне караля Стаха”, і я спытала: “Гэтая аповесць — плагіят на “Сабаку Баскервіляў” Конан Дойла, ці гэта высокамастацкі твор з шырокім колам агульначалавечых праблем?” Далей паказваю кінанарэзку з фільма пра Шэрлака Холмса і раблю выгляд, што нічога каштоўнага ў аповесці не бачу. Мая правакацыя спрацоўвае, бо ў выніку дзеці накопваюць цікавыя факты, як, напрыклад, тое, што аповесць выкрадалі з бібліятэк ці чыталі па начах з ліхтарыкам.

А каб было сучасна, я, напрыклад, сваім вучням прапаноўваю такое заданне (свежанькае, зноў жа па “Дзікім паляванні караля Стаха”). На аснове аповесці зняты мастацкі фільм, і я бяру ілюстрацыі прама з гэтага фільма, а затым прапаноўваю дзесяцікласнікам падабраць да іх хэштэгі. Гэта тое, што ім блізка і зразумела, бо ўсе яны актыўныя карыстальнікі сацыяльных сетак. А этычнае карыстанне сацыяльнымі сеткамі — гэта такая метапрадметная кампетэнцыя, якую мы сёння фарміруем у тым ліку і на ўроках літаратуры”, — зазначыла настаўніца.

Чарговы раз пераканалася, наколькі важнай з’яўляецца асоба педагога, яго матывацыя да развіцця, жаданне вучыць сучасна. Т.І.Качкан за лічаныя хвіліны проста заварожвае ведамі, разважаннямі, жаданнем мяняцца самой, каб быць цікавай сваім вучням.

Вольга ДУБОЎСКАЯ.

разгарнуць » / « згарнуць

Ход майстар-класа

І. Арганізацыйна-матывацыйны этап.

1. Прывітальнае слова.
2. Знаёмства. Майстар вітае ўдзельнікаў, знаёміцца з настаўнікамі з дапамогай прыёму “Непадымання рукі” (кожны ўдзельнік піша сваё імя на рознакаляровых паперках).
3. Дзяленне на групы.

– Паважаныя калегі, існуе псіхагеаметрычны тэст Дэлінгера, пры дапамозе якога мы зараз паспрабуем больш даведацца пра кожнага прысутнага.

      Людзі-квадраты – гэта нястомныя працаўнікі,  характарызуюцца аналітычным складам розуму, любяць ва ўсім парадак, для іх характэрны такія рысы, як дзелавітасць, упартасць, цярпенне. Калі ласка, займіце месца ў групе №1.

        Трохвугольнік – гэта кіраўнік. Гэта энергічныя людзі, здольныя глыбока і хутка аналізаваць сітуацыю. Гэта нястомныя байцы, для якіх дух канкурэнтнасці, спаборніцтва і рызыкі з'яўляецца звыклай стыхіяй. Яны адносяцца да працаголікаў і таму знаходзяцца ў пастаянным напружанні. Займіце, калі ласка месца ў групе №2.

        Прамавугольнікі. Асноўныя рысы характару гэтага тыпу - дапытлівасць,  цікавасць да ўсяго, што адбываецца. Яны адкрытыя для новых ідэй,  лёгка засвойваюць усё новае. Да любой працы імкнуцца падысці творча,  знаходзяць уласныя нестандартныя рашэнні. Займіце, калі ласка, месца ў групе №3.

        Людзі-кругі – найлепшыя слухачы. “Круг” з'яўляецца сувязным звяном калектыву, змацоўвае і стабілізуе тую групу, у якой знаходзіцца. «Кругі» валодаюць высокай адчувальнасцю, здольнасцю суперажываць, спачуваць, эмацыйна адклікацца на перажыванні іншага чалавека, здольныя ісці на кампраміс. Займіце, калі ласка, месца ў групе №4.

         Зігзаг. Гэтая фігура сімвалізуе ў чалавеку крэатыўнасць, здольнасць да творчасці. Стыхія "Зігзагаў" - гэта камбінаванне абсалютна розных, непадобных па сваім змесце ідэй і стварэнне на гэтай аснове чагосьці новага, арыгінальнага. «Зігзагі»  не прымаюць руціну, шаблоны, правілы і інструкцыі. Асноўная мэта іх жыцця - самавыяўленне. Разам з тым гэтыя людзі вельмі чуллівыя і эмацыйныя. Калі ласка, праходзьце ў групу №5.

3. 3. Актуалізацыя суб'ектыўнага вопыту ўдзельнікаў(скрайб-прэзентацыя).

–       Тэма сённяшняга майстар-класа гучыць так: “Візуальныя сродкі навучання на ўроках беларускай літаратуры”.

      Хацелася б, каб да заканчэння майстар-класа вы больш даведаліся аб прыёмах візуалізацыі вучэбнага матэрыялу.

Майстар: Як проста расказаць вучням пра складанае? Як данесці складаную думку? Як растлумачыць матэрыял? Што трэба сучаснаму дзіцяці? Мне на дапамогу прыходзіць такое паняцце, як “візуалізацыя”.

–       Як вы лічыце …., наглядныя сродкі і візуальныя сродкі – гэта адно і тое ж ?

            Неабходна адрозніваць паняцці “наглядныя сродкі” ад “візуальных”.  Візуалізацыя – гэта не проста дэманстрацыя, а працэс згортвання разумовых працэсаў у наглядны вобраз; будучы ўспрынятым, вобраз можа быць разгорнуты і служыць апорай для наступных практычных дзеянняў, г.зн. вучань можа не проста назіраць, а кіраваць інфармацыяй, г.зн. знаходзіць і прымяняць патрэбную інфармацыю, працаваць у камандзе, рабіць высновы, разважаць, вучань набывае якасці, якія ў будучыні будуць яго апорай. Гэта і лагічнае, вобразнае, крэатыўнае мысленне;  прымаць хуткія практычныя рашэнні.

ІІ. Інфармацыйна-дзейнасны этап.

1. Відэаролікі.Перад вывучэннем твораў на пэўную тэму можна прапанаваць вучням падабраць інфармацыю ў інтэрнэце, знайсці мастацкія фільмы або ўрыўкі з іх, прэзентаваць інфармацыю на ўроку або стварыць свой відэаролік. Сёння такой відэаінфармацыі ў інтэрнэце дастаткова.

      У маёй медыатэцы ёсць і я актыўна выкарыстоўваю на ўроках беларускай літаратуры:

• мастацкія фільмы“Людзі на балоце”,  фрагмент фільма “Узыходжанне” (па аповесці В.Быкава “Сотнікаў”), “Я, Францыск Скарына”, “Альпійская балада”, п′есы “Вечар”, “Зацюканы апостал”,  фільмы “Знак бяды”, “Жураўліны крык”.
• відэаролікі (“Спадчына Ф.Скарыны”, “Цікавыя факты з жыцця і творчасці славутага асветніка Беларусі Ф.Скарыны”,  “Пясняр з Нарачанскага краю” (творчасць М.Танка), “Іван Шамякін: жыццё і творчасць”, “Рыцар і слуга Беларусі” (творчасць У.Караткевіча), “М.Гарэцкі і яго творчасць”, “Зямля пад белымі крыламі. Сімвалы Беларусі”, “Мастакі эпохі Адраджэння”, “Ефрасіння Полацкая”, “Асоба Е.Полацкай у творах мастацтва”, “Як да нас дайшло слова беларускае”, “Тэма прыроды ў творчасці М.Багдановіча”і многія іншыя.

2. Буктрэйлер – кароткі відэаролік, які ў адвольнай форме расказвае пра якую- небудзь кнігу або мастацкі твор. Мэта такіх ролікаў – рэклама кніг і прапаганда чытання, прыцягненне ўвагі да кніг пры дапамозе візуальных сродкаў. Працягласць буктрэйлера складае не больш за тры хвіліны.

     Падыход да стварэння можа быць розны: міні-фільм паводле сюжэта кнігі, набор слайдаў з цытатамі, ілюстрацыямі, кніжнымі разваротамі, фотаздымкамі; мультыплікацыйны фільм па кнізе і г.д. У маёй метадычнай скарбонцы яшчэ нямнога буктрэйлераў. Сярод іх – буктрэйлер па аповесці У.Караткевіча “Дзікае паляванне караля Стаха”, “М.Багдановіч “Па-над белым пухам вішняў”, буктрэйлер да твораў М. Багдановіча, аповесці “Дрыгва” Я.Коласа, апавядання У.Караткевіча “Паром на бурнай рацэ” (дадатак1).

3. Кросэнсуяўляе сабой асацыятыўны ланцуг, замкнёны ў кола з 9 квадратаў, у якіх змешчаны выявы. Кожны малюнак звязаны з папярэднім і наступным па сэнсе. Задача – растлумачыць кросэнс, склаўшы невялікае паведамленне па пэўнай тэме. Чытаць кросэнс можна двума спосабамі. Галоўнае, каб усе малюнкі былі сэнсава звязаны з цэнтральным квадратам. Гэты прыём можна выкарыстоўваць на любым этапе ўрока. Заданні з выкарыстаннем гэтага прыёму могуць быць самыя разнастайныя:

• Успомніце матэрыял мінулага ўрока.
• Знайдзіце сувязь паміж ілюстрацыямі і назавіце тэму ўрока.
• Стварыце сой кросэнс па тэме…
• Дапоўніце кросэнс.
• Знайдзіце памылкі.
• Вызначце праблему твора.
• З прапанаваных ілюстрацый складзіце кросэнс і прачытайце яго.

Такім чынам, дзеці вучацца вызначаць тэму, знаходзіць агульнае ці адрознае, асацыяцыі паміж суседнімі малюнкамі, вызначаць асацыяцыю, якая аб′ядноўвае ўсе вобразы, ствараць свой кросэнс.

Тлумачэнне кросэнса “Францыск Скарына”

1.Францыск Скарына нарадзіўся каля 1490 года ў сям'і полацкага купца Лукі Скарыны.

2. Вучыўся ў Кракаўскім і Падуанскім універсітэце, дзе яму было прысвоена званне доктара медыцыны .
3. 6 жніўня 1517 г. у чэшскай Празе выйшла першая кніга на старабеларускай мове “Псалтыр”. Гэта было значнай падзеяй для Ф.Скарыны.
4. Услед выходзяць яшчэ 22 кнігі Бібліі. А ў 1522 г. – “Малая падарожная кніжка”.
5. Да сваіх кніг Скарына напісаў каля 50 прадмоў, у якіх выяўляецца светапогляд пісьменніка. Самая вядомая  – прадмова да кнігі “Юдзіф”.
6. Цяжкае і складанае было жыццё Скарыны, многае засталося невядомым, але ёсць галоўнае – яго кнігі!
7. У 1989 годзе была заснавана дзяржаўная ўзнагарода Медаль Ф.Скарыны. У 1995 годзе была заснавана дзяржаўная ўзнагарода Ордэн Ф.Скарыны, якім, дарэчы, былі ўзнагароджаны за адмысловыя заслугі ў гуманітарнай, дабрачыннай дзейнасці, у справе абароны чалавечае годнасці і правоў грамадзян Міхаіл  Савіцкі, Надзея Бабкіна, Мікалай Баскаў, Мікалай Гнацюк, Філіп Кіркораў, Юрый Антонаў, Барыс Ельцын і інш.
8. Помнікі Скарыну ўсталяваны ў Полацку, Празе, Лідзе, Калінінградзе, Вільнюсе, Мінску.
9. Францішак Скарына лічыцца адным з найбольш выдатных гістарычных дзеячаў Беларусі.

Майстар: Паважаныя калегі, вы, напэўна, звярнулі ўжо ўвагу, што  майстар-клас я пачала з новай тэхналогіі. Гэтая тэхналогія называецца - тэхналогія скрайбінга.

–       Падніміце, калі ласка, руку, хто з вас ведае, што такое скрайбінг?

–       А цяпер падніміце руку тыя, хто з вас выкарыстоўвае гэтую тэхналогію ў сваёй працы?

4. Знаёмства з паняццем “скрайбінг”.

      Слова “скрайбінг” у перакладзе з англійскай мовы абазначае “рабіць накіды, малюнкі”. Прыдуманы брытанскім мастаком Эндру Паркам  і першапачаткова выкарыстоўваўся як бізнес-стратэгія. Скрайбінг – спосаб падачы інфармацыі, пры якім мова выступоўцы ілюструецца ў рэжыме рэальнага часу малюнкамі фламастарам або аплікацыяй на дошцы ці паперы. Атрымліваецца “эфект паралельнага ўспрымання” – мы чуем і бачым прыкладана адно і тое ж. Паступова на экране (паперы, дошцы) з'яўляецца цэласны малюнак (скрайб), які суправаджаецца словам.

Даўно вядома, што 80% інфармацыі чалавек успрымае візуальна. Вусны аповед "з малюнкамі" запамінаецца лепш, чым звычайная лекцыя. Даследчыкі ў галіне адукацыйных методык выявілі, што праз тры дні пасля правядзення лекцыі слухачы змаглі аднавіць 65% інфармацыі, калі яна праходзіла ў выглядзе вуснага аповеду, падмацаванага візуальнымі вобразамі.

 

          У ролі скрайбара можа выступаць як настаўнік, так і вучань.

Віды скрайбінга:

• ручны ці камп’ютарны (ствараецца пры дапамозе праграмы VideoScribe) ;
• скрайб-малюнак;
• скрайб-аплікацыя;
• змешаны скрайб.

Стварэнне скрайба.

• Прыдумаць ідэю.
• Загадзя прадумаць і запісаць, што вы будзеце гаварыць і якімі яркімі вобразамі пацвярджаць свае думкі.
• Выбраць форму падачы.
• Папрактывацца ў маляванні ці размяшчэнні аплікацый на дошцы.
• Правесці скрайбінг або зманціраваць відэаролік.

 

Прыклады скрайб-аплікацый на ўроках беларускай літаратуры.

 

Праблема сапраўдных і падманных каштоўнасцей

у апавяданні Я.Баршчэўскага “Плачка”

 

Мастацкая сімволіка аповесці В.Быкава “Знак бяды”

 Праца ў групах. Стварэнне ўласных напрацовак па тэме майстар-класа.

Удзельнікі атрымліваюць  інструкцыі па рабоце, наборы малюнкаў, клей, тэксты або словы.

1 група стварае кросэнс на аснове дадзенай інфармацыі па тэме “Гісторыя напісання паэмы “Песня пра зубра” М.Гусоўскага.

2 група – знаходзіць памылкі ў  кросэнсе па тэме “Творчая спадчына В.Быкава”.

3 група – дапаўняе кросэнс па тэме “Паэма К.Вераніцына “Тарас на Парнасе”

4 група – складае кросэнс па тэме “Беларускія пісьменнікі”(Кузма Чорны, Ніл Гілевіч, М.Багдановіч, І.Мележ, Я.Колас, У.Караткевіч, А.Разанаў, К.Крапіва). Лішнімі з'яўляюцца рускія пісьменнікі: А.С.Пушкін, М.Ю.Лермантаў, Іван Тургенеў, Міхаіл Шолахаў, С.Ясенін.

5 група – чытае кросэнс “Каляды” з апорай на ключавыя словы і выразы.

–        4 студзеня Настассін дзень. Святая Настасся лічыцца апякункай, заступніцай цяжарных жанчын. Менавіта ў гэты дзень цяжарныя жанчыны вышывалі ручнікі, якія станавіліся абярэгам пры нараджэнні дзіцяці.

6. Агучванне напрацовак.
7. Рэфлексійны этап.

Майстар. Як бачыце, разнастайныя метады і прыёмы, тэхналогіі – толькі інструменты, з дапамогай якіх мы дасягаем мэт, рэалізуем адукацыйныя задачы. Зразумела, што не на кожным уроку разгледжаныя намі сродкі можна прымяніць. Выкарыстанне спосабаў і сродкаў навучання павінна быць апраўданым і абдуманым.

А зараз я раздам вам невялікія анкеты. Адзначце, калі ласка, лічбай ад 1 да 4 найбольш эфектыўны прыём візуалізацыі на ўроку беларускай літаратуры, найменш эфектыўны – лічбай 3 і так па ўбыванні.

 

Прыёмы візуалізацыі	Ацэнка (1 – 4)
Відэаролік
Буктрэйлер
Кросэнс
Скрайбінг

 

 

Дзякуй за ўвагу і плённую працу!

разгарнуць » / « згарнуць